PHONG CÁCH ỨNG XỬ HỒ CHÍ MINH

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh đã thuyết phục, chinh phục mọi người bằng chính phong cách của mình. Nổi bật là phong cách ứng xử văn hóa, làm cho mọi người có thể cảm nhận thấy đầy đủ cái đẹp của cuộc sống, cũng như cái cao thượng của nhân cách con người. Phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là tài sản tinh thần vô cùng to lớn của Đảng, của dân tộc, hướng mọi người đến với cuộc sống chân, thiện, mỹ. Vì vậy, học tập và làm theo phong cách ứng xử của Chủ tịch Hồ Chí Minh là nội dung thiết thực góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; xây dựng hình ảnh cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” trong lòng nhân dân.

1. Khái niệm phong cách ứng xử Hồ Chí Minh

Ứng xử là một phương diện cấu thành văn hóa, là hoạt động diễn ra thường xuyên và không thể thiếu của con người. Ứng xử giữ vai trò quan trọng đối với sự thành đạt của mỗi con người và được coi là “chìa khóa” đưa đến thành công.

Ứng xử được biểu hiện qua thái độ, ngôn ngữ, cử chỉ và hành động của chủ thể đối với đối tượng và của chủ thể đối với bản thân mình. Theo đó, ứng xử có phần phụ thuộc vào cá tính, khí chất… của mỗi cá nhân, nhưng chủ yếu và quyết định là do vốn văn hóa, đạo đức và sự trải đời của mỗi con người. Vì vậy, người ta nói ứng xử là biểu hiện tổng hợp của văn hóa.

Ở những nhân cách lớn, khi những đặc trưng giá trị trong cách ứng xử của họ được lặp đi, lặp lại một cách ổn định, tạo thành dấu ấn cá nhân không trộn lẫn được, khi đó xuất hiện phong cách.

Phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là sự phản ánh một nhân cách siêu việt, với trí tuệ lỗi lạc, đạo đức trong sáng, tâm hồn vị tha và tình cảm sâu sắc của Người; hết sức phong phú, linh hoạt và hấp dẫn, trong đó nổi bật là tính nhất quán về mục tiêu, nguyên tắc ứng xử. Điều đó có nguồn cội từ những giá trị tốt đẹp của văn hóa dân tộc Việt Nam, tinh hoa văn hóa nhân loại, cùng với phẩm chất cá nhân và quá trình rèn luyện, bồi đắp, không ngừng vươn lên của Người. Đó là sự hài hòa giữa văn hóa ứng xử phương Đông, phương Tây, trong đó hạt nhân chủ yếu là mục đích vì nhân dân, vì dân tộc mình và nhân loại tiến bộ.

Phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là những nền nếp có tính hệ thống, ổn định tạo thành đặc trưng riêng của Người trong giao tiếp và xử lý các mối quan hệ đối với bản thân mình, đối với công việc và đối với người khác nhằm hiện thực hóa mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam và trở thành một giá trị quan trọng của di sản Hồ Chí Minh.

2. Những biểu hiện chủ yếu trong phong cách ứng xử Hồ Chí Minh

Thứ nhất, ứng xử văn hóa, tinh tế

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh đã để lại những ấn tượng hết sức sâu sắc trong tất cả những ai đã từng được gặp và tiếp xúc với Người. Đã có nhiều lời ca ngợi khác nhau về phong cách ứng xử Hồ Chí Minh, nhưng bao trùm nhất là hai chữ văn hoá.

Đó là phong cách ứng xử mang đậm nét văn hóa, giản dị, gần gũi, cởi mở, tế nhị và chu đáo đối với tất cả mọi người, dù là cán bộ, đảng viên hay quần chúng, dù với tướng lĩnh hay những đội viên nhỏ tuổi, cũng luôn cảm nhận được ở Người sự ân cần, niềm nở, thân ái, yêu thương gần gũi. Như Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã viết: “Chủ tịch Hồ Chí Minh cao mà không xa, mới mà không lạ, to lớn mà không làm ra vĩ đại, sáng chói mà không gây choáng ngợp, gặp lần đầu mà như thân thuộc từ lâu”.

Chúng ta có thể thấy ở Bác một phong cách ứng xử hết sức tinh tế, mềm mỏng, khéo léo và hiệu quả. Theo Người, khi đứng trước mọi vấn đề, mọi tình huống, việc quan trọng nhất là “Phải suy tính kỹ lưỡng. Chớ hấp tấp, chớ làm bừa, chớ làm liều. Chớ gặp sao làm vậy”. Tức là phải bình tĩnh suy xét, khéo léo trong các tình huống ứng xử cụ thể, để mạng lại hiệu quả trong giao tiếp.

Năm 1945, khi Cách mạng tháng Tám thành công, “thù trong giặc ngoài” âm mưu lật đổ chính quyền non trẻ, vận mệnh dân tộc chẳng khác nào “ngàn cân treo sợi tóc”, nhưng trên cương vị người đứng đầu Chính phủ, Hồ Chí Minh đã cùng với Trung ương Đảng đề ra chủ trương sáng suốt, tài tình đấu tranh chống ngoại xâm, nội phản; giải quyết các tình huống một cách mềm dẻo, khéo léo, đuổi được gần 20 vạn quân Tưởng và bọn tay sai về nước, tránh cho dân tộc ta một cuộc đụng độ bất lợi, bảo vệ được chính quyền và nền độc lập non trẻ, từ đó có thêm thời gian để chuẩn bị mọi mặt cho kháng chiến chống thực dân Pháp.

Hồ Chí Minh có phong cách ứng xử rất tự nhiên, bình dị rất cởi mở, chân tình,vừa chủ động, linh hoạt lại vừa ân cần, tế nhị, chỉ cần một nụ cười, một ánh mắt, Bác làm cho bất cứ ai được gặp cũng đều thấy thoải mái, tự nhiên, xua tan đi mọi sự e ngại hay sợ sệt “Ôi người cha đôi mắt dịu hiền”.

Trong phong cách ứng xử của Người, không có chỗ cho sự giả tạo hay gượng ép mà hết sức bình dị, tự nhiên, chan chứa tình yêu thương, quý mến con người, trân trọng con người. Đối với cán bộ và quần chúng nhân dân, phong cách ứng xử của Người vừa ân cần, niềm nở, vừa thân ái, nhiệt tình, khi cần thì nhắc nhở nhẹ nhàng hoặc phê bình nghiêm khắc; nhưng nghiêm khắc mà vẫn độ lượng, khoan dung để nâng con người lên, chứ không phải hạ thấp, vùi dập con người.

Là một lãnh tụ vĩ đại nhưng Hồ Chí Minh luôn luôn khiêm nhường. Bác không bao giờ tỏ thái độ đặt mình cao hơn người khác để đòi hỏi mọi người thừa nhận là mình vĩ đại. Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Anh Giôn Gôlăng đã có nhận xét sâu sắc “Đây là một con người vĩ đại, nhưng không bao giờ Người tỏ ra vĩ đại”. Càng khiêm nhường, Hồ Chí Minh càng được mọi người kính trọng.

Thứ hai, ứng xử thấm đượm tính nhân văn

Ở Hồ Chí Minh, phong cách ứng xử chứa đựng những giá trị nhân văn cao cả nhất của con người, thể hiện cái đẹp mà con người mong muốn. Chính vì vậy, nó có sức cuốn hút và cảm hóa mọi người, tạo nên sự cảm phục, ngưỡng mộ và thôi thúccon người hướng tới cái chân, cái thiện, cái mỹ.

Phong cách ứng xử của Hồ Chí Minh mang đậm tính nhân văn, khoan dung, độ lượng đối với con người, kể cả đối với những người lầm đường lạc lối. Với tinh thần “cầu đồng, tồn dị”, tìm kiếm cái chung, chân thành hợp tác, cố kết mọi người vì lợi ích chung của dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh chú trọng việc tìm kiếm, phát hiện những nhân sĩ, trí thức có đức, có tài, mạnh dạn sử dụng những trí thức do chế độ cũ đào tạo, nhưng có tinh thần dân tộc và lòng yêu nước cùng tham gia sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc,  như: cụ Bùi Bằng Đoàn (nguyên là Thượng thư Bộ hình), những nhân sĩ nổi tiếng, những bậc đại khoa như: cụ Huỳnh Thúc Kháng, những nhà tư sản dân tộc yêu nước như Ngô Tử Hạ, Trịnh Văn Bính... Bằng phong cách ứng xử thấm đượm văn hóa dân tộc Việt Nam hết sức chân tình, khoan dung mà Người đã xóa mờ mọi khoảng cách, khắc phục được những khác biệt để tạo ra sự đồng thuận với mục tiêu cao nhất là có lợi cho sự nghiệp chung của cách mạng.

Trong quan hệ xã hội, Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh lòng nhân ái, khoan dung,“thức tỉnh kẻ u mê, ân cần đỡ dậy người trượt ngã…”. Theo Người, con người chứkhông phải thần thánh, ai cũng có cái tốt và cái xấu, cái hay và cái dở, cái thiện, cái ác ở trong lòng. Phải làm cho cái tốt, cái thiện, cái hay ở mỗi người nảy nở như hoa mùa xuân, còn cái xấu, cái dở sẽ mất dần đi. Người xác định: “Đối với những đồng bào lạc lối lầm đường, ta phải lấy tình thân ái mà cảm hóa họ. Có như thế mới thành đại đoàn kết, có đại đoàn kết thì tương lai chắc sẽ vẻ vang”. Thủ tướng Ấn Độ Nêru thừa nhận: Hồ Chí Minh là “một lãnh tụ có sự kết hợp hiếm có giữa lòng khoan dung tột độ và ý chí kiên quyết nhất”.

Thứ ba, ứng xử nêu cao tinh thần yêu dân, trọng dân, vì dân

Đây là đặc điểm nổi bật, xuyên suốt trong phong cách ứng xử Hồ Chí Minh; là một yếu tố chủ yếu làm nên sự vĩ đại, sức lôi cuốn và tầm ảnh hưởng sâu rộng của Người. Trong cuộc hành trình không mệt mỏi mưu cầu lợi ích cho Tổ quốc và hạnh phúc cho nhân dân, Người chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. Hồ Chí Minh là người có niềm tin sâu sắc vào sức mạnh của nhân dân. Người chỉ rõ “Đảng và Chính phủ phải biết dựa vào dân, phải biết chăm lo đời sống cho nhân dân để vun đắp nền gốc của nước, phải sẵn sàng nhận lỗi trước dân, nhờ dân sửa chữa những khuyết điểm của mình”. Trước lúc đi xa, Người còn lo cho dân: “Sau khi tôi qua đời, chớ nên tổ chức phúng điếu linh đình, để khỏi lãng phí thì giờ, tiền bạc của nhân dân”.

Cuộc đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh cũng là cuộc đời lo cho dân, cho nước. Cũng vì thế mà Người sống mãi trong lòng nhân dân, được dân tin, dân theo và mọi người Việt Nam chân chính đều gọi Người là “Bác Hồ”. Hai tiếng "Bác Hồ” là đầy đủ ý nghĩa nhất. Đó cũng là cách ứng xử thân thiết nhất của mọi người đối với Bác. 

Phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là phong cách ứng xử của một con người Việt Nam tiêu biểu, một lãnh tụ tối cao của Đảng và dân tộc ta trong thế kỷ XX. Đó là những nét riêng, đặc sắc, có tính hệ thống, ổn định của Hồ Chí Minh trong giải quyết các mối quan hệ nhằm thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc gắn liên với chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Phong cách ứng xử Hồ Chí Minh là tài sản tinh thần vô giá của Đảng, dân tộc ta; là tấm gương sáng để mỗi người Việt Nam học tập và noi theo. Thông qua việc học tập và làm theo phong cách Hồ Chí Minh nói chung, phong cách ứng xử của Người nói riêng, là dịp để mỗi chúng ta khắc phục những hạn chế, yếu kém khi ứng xử trong công tác và cuộc sống đời thường, không ngừng tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống giản dị, trong sáng, bồi đắp phong cách người quân nhân cách mạng, tô thắm phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”, phát huy sức mạnh tổng hợp, tạo sự đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau để hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao./.